Mijar erka me ya li hember welat diyar dike
Mijara welat û erkên me yên li hember wê mijareke ku hêjayî rawestandinê ye û bi awayekî cidî li ser tê axaftin. Welat ciyê me û civaka me ye, ji ber vê yekê ji me dixwaze ku erkên xwe yên li hember wê bi awayekî herî baş bi cih bînin. Wezîfeya me ya li hember gel gelek aliyên cihêreng dihewîne ku divê em pê bihesin.
Yek ji erkên bingehîn ew e ku bi awayekî çalak beşdarî avakirin û pêşxistina neteweyê bibe. Divê em endamên çalak ên civakê bin û di warên cuda de bi jêhatîbûn û ezmûna ku ji destê me tê têbikoşin. Em dikarin di pêşveçûna aborî, perwerde, çand, werzîş û sektorên din ên girîng de bibin alîkar. Em li hember pêşketin û bextewariya neteweyê berpirsyar in û ev jî hewcedariya me di warên curbicur de heye.
Her wiha divê em yekîtiya netewî biparêzin û ruhê welatîbûnê xurt bikin. Divê em bi tolerans û hurmetê tevbigerin û hay ji girîngiya hevjiyana aştiyane di civakê de hebe. Divê em dubendî û cudahiyan derbas bikin û bi hev re ji bo berjewendiya milet kar bikin.
Yek ji erkên bingehîn jî parastina samanên xwezayî û jîngeha welat e. Divê em erd, çavkaniyên avê û jîngeha kovî biparêzin û bi domdarî wan derman bikin. Em ji mîrata nifşên paşerojê berpirsiyar in, û divê em bixebitin ku jîngehek paqij û saxlem ji her kesî re peyda bikin.
Di dawiyê de, divê em hemwelatiyên berpirsiyar bin ku li gorî yasa û nirxên exlaqî tevbigerin. Divê em li gorî qanûnan tevbigerin û bibin endamên nimûne yên civakê. Divê em tevkariya xwe bi erênî bikin û di hemû qadên jiyana xwe de bi durustî û rûmet tevbigerin.
Bi kurtî welat çi ye?
Dema em behsa welat dikin, mebesta me ew welatê ku em tê de ne û em pê dihesin welatê me ye. Cihê ku em lê dijîn û jiyana xwe ya rojane lê dijîn e. Welat nûnertiya me û nasnameya me dike. Cihê ku em xwe tê de ewle û parastî hîs dikin, derfet û mafan dide me.
Mal ne tenê cîhê ku em lê dijîn e, di heman demê de hest û têkiliyên hestyarî yên ku em pê re hene jî. Ew pêwendiya nêzîk e ku em bi ax, gel û çandê re hîs dikin. Welat jî di nav xwe de dîrok û mîrateya ku me wekî gelê vî welatî pênase dike.
Bi kurtasî, welat wek emaneteke nifşên li pey hev tê dîtin. Ji bo parastina nasname û çanda xwe û pêşxistina welatê xwe erkek e. Berpirsiyariya hemû welatiyan li cihê ku em lê ne.
Ji bo erka xwe ya li hemberî gel pêk bînin, pêwîst e ku em bi awayekî aktîf beşdarî civakê bibin. Ev dikare dilxwazî ji bo sedemên xêrxwaziyê, beşdarî kampanyayên civakî û siyasî, û xebata ji bo pêşvebirina hevgirtina civakî be. Divê em mirovên çalak bin û beşdarî bikin da ku welat bibe cîhê çêtirîn ji bo jiyanê.
Divê em nirxên netewî yên wek edalet, wekhevî û wekheviyê jî biparêzin. Divê em ji bo pêşxistina aboriyê, pêşxistina perwerdeyê û peydakirina derfetên kar ji bo hemûyan bixebitin. Divê em hewl bidin ku civakek pêşkeftî û berdewam ava bikin ku bextewariya hemû welatiyan misoger dike.
Hûn çawa li ser welatê xwe difikirin?
Dema em behsa welat dikin, em behsa axa xwe, çanda xwe û mîrateya xwe dikin. Cihê ku em tê de ne û em gelek bîranîn û serpêhatiyan lê parve dikin. Lê hesta te ya rast li ser welêt çi ye? Ma tu hest bi serbilindî û aîdiyetê dikî, an jî hestên te yên din li hember wî hene?
Hestiya me ya li ser welatê me dibe ku di bin bandora gelek faktoran de be, ji mezinbûnê bigire heya bûyerên siyasî û aborî yên ku li wir diqewimin. Heskirina ewle û aram li malê dikare bandorê li hestên me yên bextewarî û pêbaweriya di jiyana me de bike.
Ger hûn xwe serbilind û aîdê welatê xwe hîs bikin, hûn girîngiya parastina nirx û çanda wî dizanin. Dibe ku hûn hestek bi civakê re bikin û ji bo pêşkêşkirina xizmeta xwe û beşdarbûna ji bo baştirkirina jiyana mirovan pabend bin.
Lê heke we hestên din ên li hember malê hebin, wek kîn û hêrs, ev dibe ku ji ber ezmûnên neyînî û dijwariyên ku civak niha pê re rû bi rû ne. Ev hestên normal in û xwestina guhartin û çêtirkirina tiştan nîşan didin.
Bêyî ku hûn niha li ser welatê xwe hest dikin, erkê me hemûyan e ku ji bo guhertin û pêşkeftina erênî bixebitin. Em dikarin bi zêdekirina hişmendî û beşdariya civakê beşdarî pêşkeftina civakê bibin û pêşkeftinê bi dest bixin. Ev dikare di warên cûda yên wekî perwerde, jîngeh, tenduristî û aborî de beşdar bibe.
Di jiyana mirovan de girîngiya welat çi ye?
Welat cîhê ku em tê de ne û parçeyek bingehîn a jiyana mirovan e. Ew ne tenê parçeyek axê ye, axa ku em li ser dijîn, çand, dîrok û nasnameya ku em tê de ne. Welat xwedî nirx, kevneşopî û edetên ku kesayeta me çêdike û şêwaza jiyana me diyar dike.
Welat xwedîbûn û berfirehbûnê dide mirovan. Em bi rêya gel mafên xwe bi kar tînin û erkên xwe yên civakî parve dikin. Ew cîhek e ku em xwe ewle û aram hîs dikin, ku em li kêleka hezkirên xwe dijîn û beşdarî avakirina civatê dibin.
Bi giştî girîngiya welat di jiyana mirovan de di van xalan de bi kurtî dikare were vegotin:
- Nasname û aîdîyet: Welat nasname û zanînek taybetî dide mirovan ka em kî ne û ji ku derê hatine, û ew hestek xwedîtiyê dide me ku dikare bawerî û pêwendiya bi kesên din re zêde bike.
- Parastin û ewlekarî: Welat jîngeheke aram û ewle ji bo kes û malbata wî dabîn dike, ji ber ku sîstemeke qanûnî û ewlekarî ya pêwîst bo parastina wan û berjewendiyên wan heye.
- Perwerde û Derfet: Milet ji bo perwerdehiyê, pêşveçûna kesane û pîşeyî derfetan dide. Ew dibistan, zanîngeh û saziyên perwerdehiyê yên ku siberoja ciwanan geştir dikin û beşdarî mezinbûn û pêşkeftina wan dikin hembêz dike.
- Belavbûn û hevkarî: Bi rêya neteweyê, mirov derfeta hevkarî û belavkirina civakê distîne. Ew cîhek e ku kes dikarin hewildanên xwe bikin yek ku bi hev re ji bo dewlemendî û pêşkeftinê bixebitin.
Rola ciwanan li hember milet çi ye?
Dema em bahsa erka xwe ya li hember gel dikin, rola ciwanan di serî de ji dijwarî û erkan derdikeve pêş. Ciwan sembola pêşeroj û hêviyê ne û yên ku armanca neteweyê hildigirin û hêzên zindî yên ku welat ber bi pêşketin û geşbûnê ve dikişînin pêk tînin.
Di civaka me de ciwan berpirsyariya mezin diparêzin ku berdewamiya neteweyê biparêzin û aîdiyeta xwe nîşan bidin. Erka wan gelek waran digire, ji perwerdehiyê dest pê dike û ji bo pêşxistina jêhatîbûn û zanîna ku hewce dike ji bo avakirina paşerojeke baştir ji welat re dixebitin.
Yek ji rola herî girîng a ciwanan beşdarbûna çalak a jiyana siyasî û sivîl e. Divê ciwan nêrîn û ramanên xwe bînin ziman û beşdarî girtina biryarên girîng ên ku bandorê li ser rêça neteweyê dikin, bibin. Bi hêzkirina ciwanan ji bo beşdarbûna di pêvajoya demokratîk de şefafî û dadwerî zêde dike û guhertinên erênî pêk tîne.
Her wiha divê ciwan ji bo belavkirina hişmendî, çand û nirxên neteweyî di nav endamên civakê de bixebitin. Perwerde û perwerde di avakirina hişmendiya neteweyî û avakirina aîdiyet û hezkirina ji bo welat de rolek girîng dilîze. Hevgirtina nasnameya neteweyî di nav ciwanan de dibe alîkar ku civakek hevgirtî û bihêz ava bibe.
Bi giştî divê ciwan bi tevlêbûna xebatên xwebexş û însiyatîfên civakî di civaka xwe de bibin hêzek çalak. Xizmetkirina civakê û alîkariya kesên din, beşeke bingehîn a erka ciwanan a li hember neteweyê ye. Di van kiryaran de karûbarê civaka herêmî, xebata jîngehê, dilxwazî li nexweşxaneyan, û beşdarî kampanyayên xêrxwaziyê dibe.
Di zarokekî de welatparêzî çawa dikare were pêşxistin?
Pêşî divê em bi hînkirina zarokan li ser dîrok û çanda welatê xwe dest pê bikin. Ev yek bi çîrok, pirtûk û geryanên li cihên dîrokî pêk tê. Zarok bi fêrbûna çîrokên kevnar û bûyerên girîng ên dîroka neteweyekê, dikarin bi welatê xwe re têkiliyek xurttir pêş bixin.
Ya duduyan, em dikarin zarokan teşwîq bikin ku beşdarî çalakiyên neteweyî bibin. Ew dikarin beşdarî şahî û cejnên neteweyî bibin, û serdana muzexane û pêşangehên ku mîrata çandî ya welêt nîşan didin, bikin. Bi beşdarbûna van çalakiyan zarok dikarin xwe serbilind û aîdiyeta welatê xwe hîs bikin.
Ya sêyem, divê em zarokan qîmeta parvekirin û xebata tîmê hîn bikin. Em dikarin wan teşwîq bikin ku bi dilxwazî di xêrxwazan de an jî beşdarî kampanyayên paqijkirina kolanan bibin beşdarî civaka herêmî bibin. Dema ku ew hest bikin ku ew ji bo baştirkirina welatê xwe beşdar dibin, ew ê ji bo welatê xwe hezkirinek kûrtir bibin.
Ya çaran, divê em ji zarokan re mînakek baş bidin. Dema ku em hezkirin û hurmeta xwe ji welatê xwe re nîşanî wan bidin, ew ê bibin xwediyê modelek erênî ku jê re bişopînin. Her weha divê em her fikrên çewt û neyînî yên zarokan li ser welatê xwe rast bikin û wan ber bi rastî û nirxên erênî ve bibin.
Eger kesek hewl bide êrîşî welatê me bike, erka me li hember welatê me çi ye?
Beriya her tiştî, erkê me ye ku em her xeterek potansiyel an xeterek ku rûberûyê welatê me dibe ragihînin. Divê em hişyar û hişyar bin û her çalakiyek gumanbar an bi guman ragihînin. Bi hevkarîkirina bi rayedarên herêmî û ajansên ewlehiyê re, em dikarin beşdarî parastina ewlehî û ewlehiya welatê xwe bibin.
Ya duyemîn jî, divê em ji bo welatê xwe ji bo fedakariyê amade bin. Heger rastî gef û êrîşek li ser welatê me hat, erkê me ye ku em bi hev re li hember vê metirsiyê bisekinin û bi hemû hêza xwe parastina welatê xwe bikin. Ev qurbanî dikare xizmeta di hêzên leşkerî yan ewlekarî de, yan jî amadebûna ji bo parastina sivîlan û milkên giştî ji her gefekê pêk bîne.
Di dawiyê de, divê em beşdarî avakirin û pêşxistina neteweya xwe bi awayekî erênî û berdewam bin. Em dikarin bi beşdarbûna di jiyana siyasî, civakî û aborî ya welatê xwe de vê yekê pêk bînin. Em dikarin ji bo pêşxistina binesaziyê, bihêzkirina aboriya herêmî, zêdekirina derfetên kar, û peydakirina perwerde û lênerîna tenduristiyê ji bo hemûyan beşdar bibin.
